Tijdens onze vakanties gaan wij er graag op uit. Om het voor iedereen leuk en interessant te houden, mogen we van te voren aangeven wat we leuk vinden. Omdat mijn interesse bij de Tweede Wereldoorlog ligt, kwam ik dan ook snel met het idee om de bunkerroute De Punt in Zuid-Holland te bekijken. Samen met mijn moeder, Tom, broertje en zusjes zijn we in de zomer van 2020 een dagje naar Zeeland en Zuid-Holland gegaan. Hier hebben we de Deltawerken bekeken en de bunkers bekeken. In dit artikel deel ik graag meer informatie over de bunkerroute omdat het echt de moeite waard is om eens te bezoeken. Zeker omdat het gratis is en Coronaproof gedaan kan worden.
De Bunkerroute
De Bunkerroute heeft deel genomen aan de Atlantikwall die de Duitsers hebben aangelegd. De Atlantikwall was een meer dan 5000 kilometer lange verdedigingslinie die bedoeld was om een invasie vanuit zee tegen te houden. Na de Tweede Wereldoorlog zijn de meeste bunkers onder zand gekomen en overwoekerd met bramenstruiken. Pas in 2011 ging een grote groep vrijwilligers aan de slag om de bunkers weer zichtbaar te maken. Vandaag de dag kun je de bunkers weer zien. Sommige bunkers zijn zelfs toegankelijk voor bezoekers. Je kunt ook een rondleiding krijgen behalve de maanden oktober t/m maart. In deze periode overwinteren er vleermuizen in de bunkers en die hebben hun rust hard nodig. Meer informatie hierover kun je vinden op de website van WO2GO.
18 bunkers
Om alle bunkers te kunnen bewonderen is er een Bunkerroute uitgezet waarmee je alle 18 bunkers kunt bezichtigen. Bij de bunkers vind je borden met informatie. Zo is er te lezen welk bunkertype het is en wat het doel en functie daarvan was. Zo is bunker 2 een bedding voor geschut. Deze zogenoemde beddingen zijn bedoeld de vijand op een afstand te houden middels kanonnen. Op de bunkerroute vind je nog twee andere beddingen namelijk nummer 8 en 11.
Het type kanon dat op de Punt werd gebruikt, is het PaK 38/97 [f]. Dit samengestelde kanon had een onderstel van Duitse 5 cm PaK38 en de loop van een frans 7,5 cm kanon. Het originele 5 cm PaK was niet krachtig genoeg om tegen een Russische tank te vechten, daarom werd de Franse loop op het onderstel geplaatst (Bron: bord van Bunker 2). De route is ongeveer 1 km en er is een andere route namelijk wandelroute: 1034645, die gaat ook door de bunkerroute heen (deze is ongeveer 6 km en duurt ongeveer 2 uur).
Uiteraard kun je er ook voor kiezen om je eigen pad te bewandelen.
Mening
De meeste informatie haal ik uit boeken en films. Bijzonder gaaf was het dan ook om eens in het echt restanten van de Tweede Wereldoorlog met eigen ogen te kunnen zien. Helemaal cool was het om ook in de bunkers te mogen komen, ondanks dat er bij sommige water in gelopen was door de regen. Niet zo handig. Verder als je gek bent op de zee, het strand en een beetje historie is het een aanrader om eens in Ouddorp te gaan wandelen.
Tijdens ons bezoek aan de bunkerroute is bunker 6 mij het meeste bijgebleven. Want bij die bunker vind je een koepel van een FT 17. Voor de niet kenners onder ons: een FT 17 is een Franse tank uit de Eerste Wereldoorlog. De koepel alleen al is indrukwekkend om te zien, maar omdat je er ook in kunt wordt het nog cooler.
Informatie
De Bunkerroute ligt in de buurt van Ouddorp – Zuid Holland
Adres: De Punt.
Dichtstbijzijnde busstation is Ouddorp Oudelandseweg (ongeveer 12 minuten lopen).
Wellicht handig om te weten is dat je de auto niet naast de bunkers kunt parkeren. Er wordt dus aan de zijkanten van de straat geparkeerd en vervolgens moet je naar de bunkers toe wandelen. Omdat de bunkers in de duinen liggen is het hier en daar wat ploegen door het zand. Houd hier rekening mee met een kinderwagen en/of rolstoel.
Omdat we ons meer dan ooit realiseren dat het thema verlies en oorlog van alle tijden is, geven we Nederland het verhaal Owen en de Soldaat cadeau én starten we het initiatief.
Owen herdenkt. Hoe herdenk jij?
Owen en de soldaat door Lisa Thompson
Omdat we in deze tijd niet samen kunnen herdenken, bieden wij heel Nederland gratis het audioboek Owen en de Soldaat aan, geschreven door de bekroonde auteur Lisa Thompson, te beluisteren.
Een klein verhaal over de kracht van herdenken
Owen en de Soldaat is een verhaal voor jong en oud en gaat over verlies, moed en vriendschap. Owen heeft een heel bijzondere vriend, namelijk een afbrokkelende stenen soldaat op een bankje in het park. Hij is de enige tegen wie Owen écht kan praten. Maar verder geeft niemand iets om de soldaat en de gemeente besluit hem weg te halen. Owen is de enige die hem kan redden, maar kan hij de moed vinden en zijn vriend redden?
Owen herdenkt. Hoe herdenk jij?
BILLY BONES lanceert in samenwerking met Voicebooking en In60seconds een initiatief waarbij kinderen in het hele land worden opgeroepen om het verhaal te luisteren en net als Owen een gedicht te schrijven over vrijheid of herdenken. De mooiste gedichten worden opgenomen in de podcast. Vanaf donderdag 30 april kunt u gebruik maken van de uitgebreide Owen herdenkt-mediakit. Alle informatie over dit initiatief en de producten vindt u op de website van Billy Bones.
Er zijn al tal van boeken over de oorlog verschenen. Allen even interessant. Toch komen er zo nu en dan nog wat pareltjes bij. Zo heb ik afgelopen maand het boek “Toen het oorlog was” van Gottmer uitgeverij ontvangen ter recensie. Zodra de oudste zoon, geïnteresseerd in de geschiedenis, het pakje open maakte was hij meteen enthousiast.
Toen het oorlog was
Zodra je door dit boek bladert zal je al snel merken dat het boek zeer informatief is ingesteld met illustraties en veel historisch fotomateriaal (soms zelfs in elkaar verweven zoals de cover van het boek). Het boek behandelt niet alleen het internationale verloop van de oorlog, maar beschrijft juist ook alle facetten van de situatie in Nederland.
Vragen als ‘Waarom kon je ’s avonds per ongeluk in een gracht vallen?’, ‘Wat aten mensen als er niks te eten was?’ en ‘Waarom geloofden veel mensen dat Hitler een goede leider was?’ komen aan bod in het 179 pagina’s tellend boek.
Conclusie
De oorlog is geen onderwerp of bezigheid waar we onze plezier uit moeten halen maar juist lering uit moeten trekken. Ik vind het dan ook des te prettiger om boeken in handen te krijgen die kloppen met de waarheid en waar kinderen ook echt iets aan hebben. Wat mij opvalt aan mijn kinderen is dat, zeker bij zware kost, ze het liefst kleien stukken tekst voor hun ogen krijgen die ze goed kunnen lezen. Met het boek “Toen was oorlog was” zit dit wel snor. Het dikke en toch ook wel grote boek staat boordevol informatieve stukjes, die allen zijn verduidelijkt met illustraties en/of historisch fotomateriaal. Zeer goed boek dat ik iedereen die geïnteresseerd is in de oorlog kan aanbevelen.
Informatie
Toen het oorlog was
Auteur: Annemiek de Groot, Liesbeth Rosendaal, Roos Jans en Juul Lelieveld (van Patsboem! educatief).
Illustraties: Irene Goede
ISBN: 9789025771447
Uitgeverij: Gottmer
Leeftijd: vanaf circa 10 jaar, de hoogste klassen in het basisonderwijs maar ook voor de eerste klassen van het voortgezet onderwijs (exact de doelgroep waar een goede uitgave over de Tweede Wereldoorlog in Nederland nog ontbrak).
Op Thuisleven besteden we vaker aandacht aan recensies van Gottmer boeken
In juni 2017 kwam het boek ‘Onderduiken bij de bezetter. Overleven was al verzet in de 2e Wereldoorlog. Arbeidsdienstkampen in Sellingen, Ter Apel & Ommen’ uit, geschreven door P.H. Palmbergen. De kaft meldt verder nog: “64 NAD kampen zijn vergeten! Hier is deze geschiedenis uit WO2 voor u.”
De afkorting NAD in de titel staat voor “Nederlandse Arbeidsdienst.” Via deze dienst probeerden de Duitsers tussen de zomer van 1940 en 1944 Nederlandse (jonge)mannen warm te maken voor het nationaalsocialistische gedachtegoed.
Een grijs gebied tussen “goed” en “fout”
P.H. Palmbergen bespreekt in het eerste gedeelte van het boek de opkomst van de NAD, het functioneren van de dienst gedurende de eerste vier bezettingsjaren en het feit dat het streven van de Duitsers om de Nederlandse jongvolwassenen op te voeden tot ware nationaalsocialisten mislukte. Dit biedt een context voor de tweede gedeelte van het boek, dat vooral bestaat uit herinneringen, brieven, persoonlijke verhalen en foto’s van mensen die tijdens de bezetting lid waren van de Nederlandse arbeidsdienst.
De rode draad in het boek van Palmbergen is dat een lidmaatschap van de NAD niet simpelweg als “fout” te kwalificeren valt. Zoals hij zelf zegt op de achterkant van zijn boek: “de werkelijkheid was minder zwart-wit dan velen denken”. Oftewel: tussen “goed” (het verzet) en “fout”(collaboratie vanuit een oprechte, innerlijke overtuiging) bestond in de Tweede Wereldoorlog een groot, grijs gebied.
Aanvulling op de bestaande literatuur
Het onderwerp van het boek is interessant. Over de geschiedenis van de NAD en het leven in de kampen van deze dienst zijn in de afgelopen decennia niet veel boeken verschenen. Het eerste uitgebreide werk over dit onderwerp zag het licht in 2004. Dit boek heet “De Nederlandse Arbeidsdienst, 1940-1945. Ontstaan, opkomst en ondergang, en is geschreven door Willem F. van Breen. Omdat gedurende de Tweede Wereldoorlog tienduizenden mannen in ieder geval werden geprest tot aanmelding bij de NAD, kan wat extra aandacht voor dit onderwerp geen kwaad.
Moeilijke keuzes
Bovendien kan het mensen helpen wanneer zij horen of lezen dat mensen tijdens de jaren 1940-1945 soms moeilijke keuzes moesten maken, en dat er niet altijd een duidelijke scheidslijn te trekken valt tussen “goed” en “fout”. Uit eigen werkervaring weet ik dat er nu, bijna 75 jaar nadat de Tweede Wereldoorlog is afgelopen, kinderen, kleinkinderen en tegenwoordig zelfs achterkleinkinderen van Nederlanders die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt zijn, die in hun dagelijks leven achtervolgd worden door de keuzes van hun vader, moeder, opa, oma of overgrootouders in de jaren ‘40-’45. Voor deze mensen kan het een opluchting zijn als ze merken dat beslissingen in de Tweede Wereldoorlog vaak niet eenvoudig waren, en dat hun familielid in de Tweede Wereldoorlog niet vanuit een innerlijke overtuiging “de kant van de Duitsers” gekozen had.
Bijvoorbeeld: een familie gaat er al decennia onder gebukt dat een familielid tijdens de oorlog lid was van de NSB. Het kan dan veel uitmaken als ze horen dat hij in de oorlog een kleine zelfstandige was, die zich aan het begin van de bezetting niet aansloot bij de NSB omdat hij het eens was met het nationaalsocialistische gedachtegoed, maar omdat hij donkere tijden voorzag voor zijn gezin en hij hoopte dat deze partij zou maken dat hij zijn uitgebreide kinderschare elke dag te eten kon blijven geven.
De dienst name bij de NAD, of weigering daarvan, is door ons evenmin altijd simpelweg als “goed” of “fout” te kwalificeren. Zo gebruikte de Duitsers vanaf 1942 in toenemende mate dwang bij het werven van nieuwe (mannelijke) leden voor de NAD. Voor sommigen was het nog het beste van “twee kwaden”. Daarnaast weerstonden de mannen in de NAD kampen over het algemeen de pogingen van de kampleiding om zich over te geven aan het nationaalsocialistische gedachtegoed.
Dapper
Ik vind het tevens een goede keuze om in ruime mate persoonlijke verhalen van mensen die daadwerkelijk in de kampen gewerkt hebben. Dit maakt duidelijker dat het leven tijdens de bezetting niet meeviel dan een algemeen, abstract verhaal. Het is ook dapper van de families van wie archiefmateriaal in het boek is opgenomen, dat zij toestemming gegeven hebben voor het publiceren van de brieven, dagboekfragmenten en herinneringen die tot hun familie behoren.
Versluierde structuur
Schrijftechnisch gezien is er wel het een en ander op het boek aan te merken. Zo ontbeert het boek een duidelijke structuur. Of liever gezegd, de structuur schemert wel door de hoofdstukindeling heen, maar wordt tegelijkertijd enigszins aan het oog onttrokken door verschillende onvolkomenheden. Palmbergen springt meerdere malen van de hak op de tak, slaat soms ineens een zijweg in met zijn verhaal en vervalt op diverse plekken in het boek in herhaling.
Ook foto’s staan niet altijd op logische plaatsen. Zo staat op één van de eerste pagina’s van het boek een aantal foto’s waar, volgens het onderschrift, Ruud Hoppes op staat. Wie deze man was en waarom hij zo belangrijk is voor het verhaal dat Palmbergen hem aan het begin van het boek direct ten tonele voert, wordt echter niet duidelijk.
Het levensverhaal van deze jongeman, en vooral het feit dat hij rond 1942 het gevoel had, tussen “twee kwaden” te moeten kiezen, lezen wij namelijk pas op pagina 128. Op zich maakt het verhaal van Ruud Hoppes goed duidelijk wat “onderduiken bij de bezetter” betekende, en is het een duidelijk voorbeeld van het “grijze gebied” dat zich tijdens de bezetting tussen “goed” en “fout” gedrag ontvouwde. Maar Palmbergen had de foto’s waar Hoppes opstaat wellicht beter bij dit hoofdstuk kunnen plaatsen dan aan het begin van het boek.
Hoofdstuktitels
Daarnaast dekken sommige hoofdstuktitels niet de hele lading van de betreffende hoofdstukken. Om een voorbeeld te geven: het eerste hoofdstuk gaat volgens de titel over de werkverschaffingskampen die in Nederland bestonden gedurende de jaren ‘20 en ‘30. Bij lezing blijkt dit hoofdstuk echter ook het ontstaan van de Nederlandse Arbeidsdienst te behandelen, en geeft het een, zij het, beperkt, overzicht van de geschiedenis van het onderduiken gedurende de Duitse bezetting.
Soms zijn de hoofdstuktitels simpelweg te vaag. Zo gaat hoofdstuk 11 volgens de titel over een “hij’ die leidinggevende werd. Dit roept onmiddellijk de vraag op wie deze “hij” dan is. Een antwoord op deze vraag krijgen we nauwelijks: Palmbergen vertelt ons in het hoofdstuk alleen dat het hier gaat om “een jongeman” die in 1943 zijn Gymnasiumdiploma haalde. Dat Palmbergen de naam verzwijgt en de hoofdpersoon van het hoofdstuk alleen als een “hij” aanduidt, leest niet prettig.
NAD versus de arbeidsinzet
Tot slot zou het prettig zijn geweest, zeker voor lezers die niet zo goed zijn ingevoerd in de geschiedenis van de Nederlandse Arbeidsdienst, als Palmbergen sommige sub onderwerpen duidelijk had geïntroduceerd of van een context had voorzien. Dit geldt bijvoorbeeld voor de bespreking van de “arbeidsinzet”. De (gedwongen) deelname van Nederlandse mannen aan de arbeidsinzet komt in het boek meerdere malen ter sprake, onder andere wanneer Palmbergen de individuele gevallen bespreekt waarin jongemannen het gevoel hadden, “klem te zitten” tussen twee kwaden: zich aanmelden voor de NAD of de Arbeidsinzet.
Zeker omdat de namen “arbeidsinzet” en “Nederlandse Arbeidsdienst” op elkaar leken, maar het hier om twee verschillende zaken ging, was het nuttig geweest als Palmbergen, al was het maar in een alinea, had uitgelegd wat de arbeidsinzet precies inhield, namelijk een poging van de Duitsers om voldoende mankracht te vinden ten einde de Duitse economie draaiend te houden. Aangezien de meeste Duitse mannen als militair dienden, wendde Duitsland zich voor zijn arbeidskrachten vooral tot de bezette gebieden, waaronder Nederland. Het ging hier voor een niet gering gedeelte om het vinden van arbeiders voor het vervaardigen van oorlogsammunitie. Aanvankelijk was de toetreding tot de arbeidsinzet vrijwillig, maar omdat maar heel weinig Nederlanders gehoor gaven aan de Duitse propaganda op dit terrein, ging Seyss-Inquart begin 1942 over op dwang.
Deze schrijftechnische onvolkomenheden maken dat het boek soms wat moeizaam leest. Tegelijkertijd hanteert Palmbergen wel een vlotte schrijfstijl. Dit komt de toegankelijkheid van zijn boek weer ten goede.
Over de auteur
P.H. (Pieter) Palmbergen woont in Drenthe en werkt als ZZP-er. Het boek Onderduiken bij de bezetter. Overleven was al verzet in de 2e Wereldoorlog. Arbeidsdienstkampen in Sellingen, Ter Apel & Ommen heeft hij geschreven vanuit zijn interesse in de Tweede Wereldoorlog en omdat hij via zijn uitgebreide netwerk veel archiefmateriaal over het leven in de arbeidskampen in handen kreeg.
Naast Onderduiken bij de bezetter heeft Palmbergen ook een serie Christelijke boeken (Volg het kompas in de hand van God) en gedichtenbundels geschreven. De royalty’s en provisies van Palmbergs boeken gaan naar de Food for Free foundation.
In de afgelopen jaren is het een discussie die vaker opnieuw oplaait. Moet Bevrijdingsdag op 5 mei wel of niet afgeschaft worden? Voor mij is het antwoord op deze vraag nooit een discussietopic geweest. Het antwoord is uiteraard “NEE. Bevrijdingsdag alsook Dodenherdenking zijn voor mij van essentieel cultureel belang en van afschaffing mag geen spraken zijn. Nu niet, maar ook in de toekomst niet.” Inmiddels 17 jaar in de 21ste eeuw leven we in Nederland op een bijna ongeëvenaard welvaartsniveau. (Ik kan me voorstellen dat niet iedereen het eens is met deze stelling, maar toch is het waar) En ofschoon veel nieuws op de TV iets anders doet overkomen, heerste er toch een relatieve vrede op deze aardbol. Tuurlijk, het kan altijd beter. Een oorlog tegen IS of in Syrië zijn geen voorbeelden van ophanden zijnde wereldvrede. En we zouden ook prima kunnen leven zonder atoomdreiging vanuit Noord-Korea.
Tweede Wereldoorlog
Echter dit staat nog steeds in het niets vergeleken met de situatie op onze aardbol iets meer dan 77 jaar geleden. Toen was de armoede en bittere onvrede in Europa (en de rest van de wereld). Deze was zo groot dat mensen er letterlijk een moord voor deden om meer rijkdom, levensruimte en welvaart te vergaren. In de daaropvolgende 5-jaar durende oorlog, beter bekend als de Tweede Wereldoorlog, stierven naar schatting ca. 80 miljoen mensen aan geweld, ziekte, hongersnood en zelfs door routinematige uitroeiing in gaskamers. (3% van de 2.3 miljard in 1940).
En deze getallen zeggen nog niets over de mensen die met lichamelijk of geestelijk letsel de oorlog wel overleefd hebben. Noch over de heroïsche acties van vele duizenden soldaten die ertoe geleid hebben dat wij nu in Europa mogen genieten van onze welvaart en vrijheid. Daarom vind ik het belangrijk dat de herinnering hieraan in stand gehouden wordt. Ook hoop ik dat we nooit vergeten welke prijs er betaald is voor onze vrede. Maar ook dat de herinnering aan de wreedheden van deze oorlog ons ver weg mogen houden van rassenhaat. Net zoals vrijheidsberoving, haatzucht en het starten van nieuwe conflicten.
Eyewitness
De eigenaar van het oorlogsmuseum “Eyewitness” in Beek schijnt hier hetzelfde over te denken. Hij heeft in een prachtig herenhuis uit 1920 gesitueerd in het centrum van Beek een werkelijk opmerkelijke collectie aan oorlogsrelikwieën bijeengebracht in een indrukwekkende compilatie. Een compilatie die een verhaal vertelt. Niet zoals gebruikelijk een verhaal van de geallieerde soldaat die het kwaad in Europa gaat bestrijden en daarbij veel leed ziet en ervaart. En ook niet de ervaringen van een Joodse gezin dat lijdt onder het tirannieke bewind van Nazi Duitsland. Maar een verhaal verteld in brieven geschreven door de (fictieve) Duitse parachutist August Segel. Ondanks het feit dat het verhaal fictief is en August Segel nooit geleefd heeft, laat dit verhaal toch op een natuurgetrouwe wijze het verloop van de geschiedenis van 1940-1945 zien. Alleen dan door de ogen van een Duitse soldaat.
Adolf Hitler
Een soldaat die ziet hoe Duitsland vernederd en uitgemergeld uit de as van de Eerste Wereldoorlog probeert omhoog te kruipen. Hoe deze situatie de voedingsbodem vormde voor de opkomst van dictator en tiran, Adolf Hitler. Hij schrijft met trots over de eerste successen van militaire campagnes tegen de omliggende landen in Europa. Maar meer en meer ook over de gruwelijkheden van de oorlog die hij tegen komt. Gruwelijkheden die door alle strijdende partijen ervaren werden. Het is deze insteek die dit prachtige museum een frisse vernieuwende kijk geven op de Tweede Wereldoorlog, zonder enige illusie te wekken over wie er schuldig was aan de humanitaire misdaden of het leed dat in de periode geleden is door soldaat en bevolking.
August Segel
Vaak worden situaties waarover August Segel schrijft heel mooi weergegeven in de bijbehorende diorama’s die met grote vakkundigheid en kwaliteit zijn ingebouwd in de vele kamers van dit prachtige uit mergel opgetrokken gebouw. Overigens vind je in deze diorama’s en vitrines geen replica’s, maar alleen authentieke gebruiksvoorwerpen uit deze periode. De meer unieke stukken hebben bijna allemaal een apart verhaal. Zo vind je in een van de vitrines de M1 Carabine die in 1944 geschonken wordt door General Gerhardt van het 29th Infantry Division aan wijlen kroonprins Bernhardt.
Falschirm Gewehr 42
In een ander diorama ligt een in uitstekende staat verkerende FG42 (Falschirm Gewehr 42). Hiervan zijn er in de oorlog slechts 2000 gemaakt, maar wereldwijd vind je wellicht niet meer dan 7 a 8 in de conditie die hier tentoongesteld wordt. En dan heb ik het nog niet gehad over de door Adolf Hitler of Heinrich Himmler zelf gesigneerde foto’s, uniformen van hoog geplaatste generaals en unieke tunieken van commandotroepen. Kortom er liggen heel wat geschiedkundige juweeltjes in dit voor jong en oud toegankelijke museum.
Beschrijvingen van de periode in de oorlog afgebeeld in het diorama of van de tentoongestelde relikwieën zijn duidelijk leesbaar op bijgeplaatste bordjes of na te slaan op een van de vele goed functionerende tablets die in bijna iedere ruimte opgehangen zijn. Dat is natuurlijk vooral leuk voor de kinderen, want die kunnen dan naar hartenlust “swipen” door de vele plaatjes en teksten. Misschien ben ikzelf wat meer “old-school”, maar ik heb heel erg genoten van de gesproken, erg boeiende verhalen van de re-enactors die vandaag in tientallen over het terrein van het museum liepen of zaten in een van de vele authentieke WWII voertuigen geparkeerd op de binnenplaats. Want vandaag had ik de eer en het plezier om aanwezig te mogen zijn tijdens het jaarlijkse Beeker Bevrijdingsfeest bij Eyewitness en verslag te mogen doen van de lancering van hun primeur.
IZI travel Eyewitness museumapp
De nieuwe IZI travel Eyewitness museumapp! Dankzij deze app komen de levensechte museummannequins nog meer tot leven door je te vertellen wie ze zijn, wat ze in de bijbehorende diorama aan het doen zijn en hoe ze zich voelen. Naast de al interessante verhalen van August Segel, voegt dit vlekkeloos werkende stukje moderne techniek een geheel nieuwe dimensie toe aan dit boeiende oorlogsmuseum. Maar ook aan het in stand houden van de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Een herinnering waarvan ik hoop dat we hem altijd bij ons zullen houden om er zo, als mensheid, maximaal uit te kunnen leren en herhaling op welke schaal dan ook te voorkomen.
Geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Europa
Het museum Eyewitness in Beek is een absolute aanrader voor jong en oud die zich interesseert in de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog in Europa. Voor slechts 10 euro per persoon ben je verzekerd van een heel aantal uurtjes boeiende, bijna levende geschiedenis die je nog lange tijd bij zal blijven. Om optimaal te kunnen genieten van de nieuwe app raad ik wel aan om een koptelefoontje mee te nemen, of er voor het luttele bedrag van 2 euro eentje te kopen bij de kassa in het museum. Dat luistert net wat prettiger dan met je telefoonspeaker aan je oor.
Toevoeging 6-4-2022: Eyewitness gaat sluiten
Helaas bereikte afgelopen week ons het nieuws dat Eyewitness de deuren dit jaar gaat sluiten. Zoals het er nu naar uit ziet zal de sluiting per 1-10-2022 plaats vinden. Hierna gaan de spullen die er zijn naar het Oorlogsmuseum in Overloon.
De sluiting komt omdat ze veel verlies hebben gemaakt door de Corona periode. En omdat er een inbraak is geweest waarbij er voor zo’n 1,5 miljoen euro aan spullen is ontvreemd. Dat zegt eigenaar Wim Seelen. “En dat is alleen nog maar de waarde van de gestolen spullen.” De dieven hadden het vooral voorzien op uniformen en op wapens uit de Tweede Wereldoorlog.
Ofschoon ik een geboren en getogen Limburger ben, heb ik mezelf van jongs af aan altijd gezien als een wereldburger. Ik vind het dan ook opmerkelijk dat ik in de afgelopen jaren een groeiende chauvinist in me ontdek. Zo ontdekte ik onlangs dat de Limburger in mij toch bijzonder trots is op zijn achtergrond. Z’n dialect (wat vreemd is, want ik spreek het nooit) en de regio waar ik vandaan kom.
En dan moet ik toch, weliswaar op een nuchtere Hollandse manier, constateren dat “wij Limburgers” inderdaad een apart volk zijn. En dit door meer dan alleen maar dat zangerige mengelmoesje van Duits, Nederlands en Frans. Met de bekende zachte “g” dat bij ons als taal geldt. Immers “de Limburger” is opgegroeid in een gebied dat toch opvallend anders is dan de rest van Nederland en meer specifiek Holland. En al deze verschillen zijn bijzonder merkbaar als je als toerist een bezoekje brengt aan het prachtige stadje Valkenburg aan de Geul en zijn Fluweelengrot.
Pittoresk stadje
Ik heb dit pittoreske stadje in mijn 38 levensjaren misschien al honderden keren bezocht. Maar ondanks het feit dat ik een enorme liefhebber ben van kastelen, heb ik vreemd genoeg nog nooit van de gelegenheid gebruik gemaakt om het enige hoogtekasteel dat Nederland rijk is te bezoeken. Er moesten 4 dol enthousiaste kinderen aan te pas komen om ons te motiveren dit uitstapje te plannen. En dat bleek een schot in de roos te zijn.
Het beviel zo goed zelfs dat de chauvinist in mij meteen besloot er een blog over te schrijven en er tevens een mooie win actie van te maken. En zie hier het resultaat. Hopelijk bevalt jullie dit verhaaltje over Limburgs glorie. En diegene die het meeste in contact wil komen met zijn “innerlijke Limburger” maakt kans op 4 gratis tickets voor een bezoek aan deze prachtige Kasteelruïne en de “grotten” die onder half Limburg verscholen liggen.
De Kasteelruïne van Valkenburg aan de Geul
De Kasteelruïne van Valkenburg aan de Geul ligt in het onmiddellijke centrum van het stadje. Dus als je het wilt bezichtigen, kun je het beste je auto parkeren op een van de vele parkeerplaatsen rondom het centrum. Dit is echter geheel niet limiterend, want het stadje is maar klein en het is een plezier om erdoorheen te wandelen. Het is doorspekt met historische monumenten zoals de 14de-eeuwse Berkelpoort of de even oude en imposante Grendelpoort, die allemaal deel uitmaken van de, helaas grotendeels vergane, stadsomwalling van dit prachtige stadje.
Maar ook de in 2014 met moderne aspecten herbouwde Geulpoort (origineel gebouwd in de tweede kwart van de 14de eeuw) past perfect in het historische karakter van deze prachtige locatie. Eenmaal bij de ingang van de ruïne aangekomen hebben wij combi-tickets gekocht die toegang bieden tot niet alleen de Kasteelruïne, maar ook de “Fluweelengrot” die er pal onder ligt.
Hoogtekasteel
Aangezien dit het enige hoogtekasteel (gelegen op de Heunsberg) is dat Nederland rijk is, is de ruïne in de gehele omtrekt goed te zien. Echter de schoonheid en grootte van het originele kasteel zijn alleen goed te bevatten door een wandeling door de ruïne zelf. De bouw begon al in de 12de eeuw met de aanleg van een opvallende tienhoekige toren midden op de berg met daaromheen een houten omwalling.
Natuurlijk kan ik een heel betoog afsteken over de geschiedenis van het kasteel. Maar ik denk dat het leuker is om dit zelf te ontdekken in een bezoekje. Hoe dan ook, na een aantal periodes van verbouwen. Maar ook vernietiging, werd het kasteel definitief vernietigd in 1672 door stadhouder Willem III die wou voorkomen dat het in vijandige handen zou vallen. Sindsdien prijkt de ruïne boven de stad uit en is het veelvuldig gebruikt door bewoners van Valkenburg als steengroeve voor goedkope mergelblokken. Gelukkig werd hier een halt toe geroepen in het begin van de 20ste eeuw.
En nu, enige restauraties later, kunnen we allemaal genieten van deze voor Nederlandse begrippen bijna buitenlands mooi aanvoelende locatie. Wellicht ook leuk om te melden dat er bij de ruïnes veel extra evenementen georganiseerd worden. Zo wordt bijvoorbeeld van 16 juli t/m 20 augustus iedere zondag twee maal per dag een roofvogelshow gegeven. Eentje om 13:00 uur en eentje om 16:00 uur. Waarbij de valkenvlucht centraal staat. Voor de kinderen wordt er een speurtocht aangeboden die ook leuk is voor de ouderen. Omdat hij je ertoe aanzet de vele informatie bordjes te zoeken en wat nauwkeuriger te bestuderen. Kortom een leuk uitje voor jong en oud.
De Fluweelengrot
Maar wellicht nog ongewoner dan een hoogtekasteelruïne in Nederland, zijn de “grotten” die eronder liggen. Het moge duidelijk zijn dat het hier niet om echte grotten gaat, maar eigenlijk om steengroeves. Onder Limburg liggen namelijk letterlijk honderden kilometers tunnels uitgegraven in de kostbare Mergellaag. En een van de mooiste van deze groeves is de Fluweelengrot in het midden van Valkenburg. In de afgelopen eeuwen hebben namelijk heel wat kunstenaars die te weinig geld hadden voor canvas en verf de uitoefening van hun beroep. Geoefend op de mooie vlakke wanden achtergelaten door de steenbrekers van vroeger. Het resultaat is massa tunnels met wanden vol met prachtige tekeningen. Maar ook beeldhouwwerken die de tand des tijds prachtig doorstaan hebben. Dat komt door de manier waarop ze gemaakt zijn en de stabiele omgevingscondities.
Tweede wereldoorlog
In deze groeve zijn ook de sporen van een meer recente zwarte pagina in de geschiedenis van de mensheid te vinden. Ze werden in de tweede wereldoorlog namelijk als schuilkelders gebruikt door zowel de lokale bevolking. De geallieerden, maar ook de Duitsers. Persoonlijk vond ik de silhouetten van de hoofden van een aantal Amerikaanse soldaten die ze tijdens een kort verblijf in 1944 hebben achtergelaten nogal aangrijpend.
Het merendeel ervan sneuvelden namelijk enige weken later tijdens een offensief ten noorden van Limburg. Ze zijn later begraven op het oorlogskerkhof van Margraten. Na een uur durende wandeling bij een aangename koelte van ca. 13oC (heerlijk tijdens een snikhete zomerdag) eindig de rondgang heel toepasselijk daar waar de vluchttunnels van de Kasteelruïne uitkomen in de ondergelegen groeve. Net zoals bij de Kasteelruïne, is aan de Fluweelengrot ook een leuk evenement gekoppeld. In dezelfde periode van 16 Juli tot 20 augustus kun je iedere dinsdag, woensdag en zaterdag om 20:00 uur aan een avondrondleiding deelnemen. Voor meer informatie over evenementen georganiseerd bij de Kasteelruïne, bezoek dan de website en kijk verder onder “onze activiteiten”.
Combi-ticket
Hoe dan ook, het moge duidelijk zijn dat zo’n combi-ticket (volwassenen: 10,50 euro; kinderen <12 jaar 7,80 euro) garant staat voor een dag gevuld met avontuur, Limburgse historie en gezelligheid. (zeker als je tussentijds nog ergens gaat zitten om te genieten van een van de vele eetgelegenheden in deze prachtige stad) Je zult er zeker een aantal onvergetelijke herinneringen aan overhouden.
De oorlog is geen onderwerp of bezigheid waar we onze plezier uit moeten halen maar juist lering uit moeten trekken. Ik vind het dan ook des te prettiger om boeken in handen te krijgen die kloppen met de waarheid en waar kinderen ook echt iets aan hebben. Wat mij opvalt aan mijn kinderen is dat, zeker bij zware kost, ze het liefst kleien stukken tekst voor hun ogen krijgen die ze goed kunnen lezen. Met het boek “Toen was oorlog was” zit dit wel snor. Het dikke en toch ook wel grote boek staat boordevol informatieve stukjes, die allen zijn verduidelijkt met illustraties en/of historisch fotomateriaal. Zeer goed boek dat ik iedereen die geïnteresseerd is in de oorlog kan aanbevelen.
Recente reacties