‘Het puberende brein’ (en pubers met adhd/ass)

Omdat we twee zoons (16 en bijna 12 jaar) hebben met een ASS (autisme spectrum stoornis) en ADHD en hebben voor hen nog af en toe contact met hulpverleners. Hierdoor krijgen we regelmatig interessante cursussen en lezingen aangeboden. In augustus was dit de lezing: Het puberende brein van Accare.
Omdat veel kinderen met ASS en ADHD (extra) problemen lijken te hebben in de puberteit vind ik het wel prettig om te weten wat nu echt bij de puberteit hoort en wat bij de ASS. Daarom heb ik besloten de lezing bij te wonen. Ik zal in grote lijnen vertellen wat de essentie van hetgeen dat ons verteld is.

Lezing- Hoe werkt het puberbrein?

Kinderen maken in de puberteit een grote verandering door. Meestal zie je al verschil vanaf een jaar of tien . De rijping van de hersenen speelt bij deze veranderingen een grote rol. Als je begrijpt wat er in het puberbrein verandert, dan wordt het ook duidelijker waar het typische pubergedrag vandaan komt. En begrijp je beter hoe je hier in de opvoeding op aan kunt sluiten.

Hersenontwikkeling

De ontwikkeling van de hersengebieden van het puberbrein gaat niet gelijkmatig, maar loopt van achteren naar voren. En juist voor in de hersenen worden de belangrijkste dingen geregeld:  abstracte denken, weloverwogen keuzes maken, consequenties van beslissingen overzien, goed plannen en prioriteiten stellen. Hierdoor zie je dus dat pubers regelmatig hun “gezonde verstand” kwijt lijken te zijn. Ze hebben hun verzorgers weer nodig om bijvoorbeeld een huiswerkplanning te maken en zich ertoe te zetten huishoudelijke taken te doen.  Probleem hierbij is echter dat ze niet echt open staan voor hulp, ze willen alles zelf doen en bepalen. En dat zorgt bij ons als opvoeders voor irritatie en onbegrip. Je kunt daarom het beste eenvoudige duidelijke regels stellen en deze ook consequent nakomen. Maar hoe bereik je dit zonder schreeuwen, zeuren of in drama’s te vervallen? Hiervoor kijken we wat verder naar de ontwikkeling van het puberbrein.

Emotie

Het aanleggen van de emotiegebieden in de hersenen begint al vroeg. Een remmend systeem in een deel van de hersenen, dat bij jonge pubers nog niet klaar is, houdt deze emotiegebieden onder controle. Dat emotionele deel in de hersenen is gevoelig voor de positieve gevolgen van gedrag. Het controlerende deel in de hersenen is gevoelig voor de negatieve gevolgen. Pubers tussen de 11 en 15 jaar zijn daarom heel gevoelig voor beloning en niet voor straf. Blijf daarom oog hebben voor wat je kind goed doet. Voer een positief gesprek. Geef je kind veel nieuwe kansen. Dit deel in de hersenen zorgt er ook voor dat pubers vaak kiezen voor de weg waarbij ze het snelst een beloning krijgen. Hierbij kiezen ze dus voor hun computer of mobiel in plaats van klusjes of huiswerk doen. Hierbij word het stofje dopamine in de hersenen aangemaakt wat zorgt voor het fijne gevoel. Dat deze keuze op later tijdstip zorgt voor problemen is dan van minder belang.

Onvoorspelbare pubers

Voor jonge pubers is het beoordelen van sociale tekens van anderen lastig. Pubers voelen zich daardoor snel aangevallen. Zij reageren niet op jou als ouder, als je aangeeft dat de maat vol begint te raken. Bedenk daarbij dat de afstemming tussen de hersendelen in ontwikkeling is en dat daardoor het gedrag van pubers vaak onvoorspelbaar is. En je begrijpt waarom je soms niet meer weet waar je aan toe bent.

1. Stimuleer nieuwe vaardigheden

   Stimuleer nieuwe vaardigheden. Voor het puberbrein geldt “use it or lose it”. Benutten pubers bepaalde vaardigheden niet benut in de pubertijd? Dan zal het als volwassene meer moeite kosten ze alsnog te leren. Laat pubers daarom kennis maken met verschillende sporten, muziek en andere culturele uitingen. Stimuleer je puber eigen talenten te ontwikkelen en prikkel de nieuwsgierigheid naar nieuwe feiten. Help je puber als hij/zij het spannend vindt op nieuwe activiteiten af te stappen.

2. Help je puber met plannen

   Experimenten hebben uitgewezen dat jongeren tot een jaar of 15 hebben meer moeite hebben om meerdere taken tegelijk uit te voeren. Als een jonge puber continu zijn aandacht verdeelt, dan lukt het niet meer tot reflectie te komen. Dit geldt ook voor het nemen van weloverwogen beslissingen en creatief denken. Help je puber zijn/haar tijd goed in te delen. Een puber heeft steun nodig om tot goede leerprestaties te komen.

3. Denk aan jezelf

4. Opvoeden van een puber kost veel energie.

   Zorg ervoor dat je regelmatig je eigen batterij oplaad, die iets leuks voor jezelf. Neem de tijd en ontspan. Lees een boek, kijk een film of doe iets anders leuks. En bedenk je wel: aan de pubertijd komt een eind, echt waar!.

5. Pick your battles

   Dus, bedenk je goed voordat je ergens een probleem van maakt. Want dat kan veel ruzie en energie schelen. Want zeg nou zelf, is het nou echt zo belangrijk dat je kind zijn bed iedere ochtend opmaakt? Dus, maak ergens alleen een punt van als het écht belangrijk is. Laat de andere dingen voor wat ze zijn. Dat komt wel als ze hun verstand weer hebben gevonden.

Samenvattend:

Een puber heeft veel sturing en hulp nodig bij het plannen en organiseren van zaken. Daarbij heeft hij/zij ook positieve, geduldige en bemoedigende ouders/verzorgers nodig. Recent onderzoek laat zien dat jongeren die een liefdevolle maar strenge opvoeding krijgen het gelukkigst zijn.

ADHD en of ASS

Tijdens deze lezing is ook aangehaald dat kinderen met ADHD en/of ASS twee of drie keer meer ‘symptomen’ hebben in de pubertijd. Aangezien sommige dingen ook voorkomen bij ASS en ADHD. Een voorbeeld hiervan is inlevingsvermogen. Een puber heeft dit meestal maar weinig (of niet) terwijl iemand met ASS vaak ook weinig of niet heeft. Zo ook bij het plannen. Iemand met ADHD heeft meestal moeite met plannen. Een puber met ADHD kan dus nog moeilijker plannen dan een puber zonder ADHD. Om maar niet te spreken van een puber met zowel ASS als ADHD (zoals onze jongens)

Regels en structuur

Wij varen thuis goed bij een vaste structuur en duidelijke, vaste regels. De regels zijn uitgetypt en geprint en hangen op de koelkast. Dit lijkt misschien kinderachtig, maar is bij ons helaas nodig en zorgt voor rust in huis. We weten inmiddels de punten waarbij onze zoons hulp nodig hebben. Soms betekent dit dat we ze bij de hand (nou ja, uhm hij sloft mokkend achter je aan) meenemen en hem helpen bij een taak, maar dan wel zonder het over te nemen. Bijvoorbeeld laatst moest de oudste zoon zijn stage regelen. Hij had echter geen idee hoe hij dit moest aanpakken. Hij doet een sportopleiding en moet dit jaar ongeveer 300 uur stage lopen. Ik heb hem een aantal keren gevraagd en aangespoord, tot actie kwam hij niet. Vorige week, na thuiskomst hem de auto in gedirigeerd en naar verschillende sportscholen gereden. Nu is zijn stage geregeld. Hij heeft het zelf gedaan, ik heb hem alleen gereden. Nu is hij hier erg trots op en erg blij mee. Natuurlijk heeft hij van mij een groot compliment gekregen.

Opvoeden is lastig

Opvoeden is lastig, helaas krijgen we geen gebruiksaanwijzing meegeleverd bij onze kinderen. Soms merk ik dat ik mijn grenzen ben overgegaan en dat ik een pas op de plaats moet maken om weer te kunnen relativeren. Dan plan ik tijd voor mezelf in. Mama heeft dan even ‘pauze’ en dat wordt gelukkig ook begrepen en gerespecteerd door de kinderen en mijn partner. Meestal lees ik dan een boek of ga haken. Als ik mijn batterij weer heb opgeladen dan kan ik er weer tegenaan en kan ik makkelijker alles in perspectief zien. Zo verlies ik dan geen energie met ruziën, maar kap ik het op tijd af en zorg voor de oh zo belangrijke ‘rust in de tent’.

Ga jij wel eens naar een (opvoedkundige) lezing?